Монгол Улсад Улсын бүртгэлийн байгууллага үүсэж хөгжсөний 85 жилийн ойг тохиолдуулан Баян-Өлгий аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн дарга Дээдхүүгийн Мягмаржавтай ярилцлаа.
– Тус аймгийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн түүхэн замналын талаар товч танилцуулахгүй юу?
– Монгол Улсад 1940 онд Улсын Цагдан сэргийлэх газрын харьяанд “Паспортын хэлтэс” байгуулагдсанаар улсын бүртгэлийн үйл ажиллагааны үндэс тавигдсан. 1951 оноос иргэний гэр бүлийн байдлын бүртгэл буюу төрсний гэрчилгээ, гэрлэлтийн бүртгэлийг албан ёсоор хөтөлж эхэлсэн байдаг. Энэ үеэс Баян-Өлгий аймгийн сумдад иргэний бүртгэлийг хавсран гүйцэтгэж ирсэн бол 1977 онд Шүүх яамны харьяанд Иргэний гэр бүл, нотариатын хэлтэс байгуулагдсанаар бүртгэлийн ажил илүү зохион байгуулалттай болсон.
Иргэний паспортын бүртгэлийг аймгийн Цагдаагийн хэлтэс хариуцан ажиллаж, 1981 онд улаан паспорт олгож дууссан. 1988–1989 онд Монгол Улсын иргэдэд регистрийн дугаар олгосноор иргэний бүртгэлийн нэгтгэсэн цогц мэдээллийн системийн эх суурь тавигдсан юм.
2001 онд аймгийн Засаг даргын дэргэдэх Иргэний бүртгэл, мэдээллийн алба байгуулагдаж, 2009 онд Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын бүтцэд нэгтгэгдэн “Улсын бүртгэлийн хэлтэс” нэртэйгээр ажиллах болсон. Тухайн үед 21 ажилтантай байсан бол өнөөдөр төрийн захиргааны 30, үйлчилгээний 3, гэрээт 2 нийт 35 ажилтан, хоёр тасгийн бүтэцтэйгээр 103 мянга гаруй иргэн, 1961 хуулийн этгээдэд улсын бүртгэлийн 83 төрлийн үйлчилгээг үзүүлж байна.
– 2009 оноос хойш ямар ахиц дэвшил, өөрчлөлтүүд гарсан гэж та дүгнэх вэ?
– Хийж хэрэгжүүлсэн томоохон ажлуудаас дурдвал:
- 2009–2010 онд иргэний бичиг баримтын зөрчил арилгах, бичиг баримтгүй иргэдийг бүртгэлжүүлэх ажлыг амжилттай зохион байгуулсан.
- 2010 онд 18-аас дээш насны иргэдийг шинэчилсэн бүртгэлд хамруулж, 2012 оноос иргэний цахим үнэмлэхийг олгож эхэлсэн.
- УИХ, Ерөнхийлөгчийн болон орон нутгийн сонгуулийн санал өгөгчдийн нэрийн жагсаалтыг хурууны хээгээр баталгаажуулан гаргах ажлыг зохион байгуулж ирсэн.
- “Эх орны хишиг” хүртэх хүүхдүүдийн бүртгэлийн зөрчлийг арилгаж, мэдээллийн сантай тулган шалгах ажлыг хийсэн.
- Эд хөрөнгө, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн цаасан баримтуудыг 2017–2018 онд цахимжуулж, мэдээллийн нэгдсэн санд оруулсан.
– Сүүлийн жилүүдэд хэрэгжүүлсэн онцлох ажлуудаасаа хуваалцана уу.
– Манай хэлтэс цахимжилт, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлд тодорхой үр дүн гаргасан.
- Төрийн бус байгууллага, сан, шашны байгууллагуудыг орон нутагт бүртгэдэг болсон.
- Иргэн, эд хөрөнгө, хуулийн этгээдийн лавлагааг ТҮЦ болон www.burtgel.mn сайтаас авах боломжтой болсон.
- 13 сум, 1 тосгоны бүртгэгчдийг нэгдсэн онлайн сүлжээнд холбож, бүх төрлийн лавлагаа, бүртгэлийг сумдын түвшинд хийх боломж бүрдсэн.
- 11 сумд эд хөрөнгийн, 13 сумд хуулийн этгээдийн бүртгэлийн үйлчилгээг үзүүлдэг болсон.
- Иргэд төлбөрөө “Е-баримт” аппликейшнаар хийх боломжтой болсон.
- 8 суманд ДӨТ (киоск) машин байршуулж, 9 суманд “Гэрэгэ” төхөөрөмжийг нэвтрүүлсэн.
- Алслагдсан 6 сумын улсын бүртгэгч нарыг гадаад паспортын зураг авах тоног төхөөрөмжөөр хангаж, үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлсэн.
- Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон хөдөлгөөн хязгаарлагдмал иргэдэд зориулан хөдөлгөөнт төхөөрөмжөөр үйлчилгээ үзүүлдэг болсон.
- Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн төвд 24/7 цахим үйлчилгээний буланг нээж, гадаад паспорт, иргэний үнэмлэх дахин авах, тоон гарын үсэг шинээр авах зэрэг 7 төрлийн үйлчилгээ, 18 төрлийн лавлагааг цагийн хязгааргүй хүргэж байна.
- 2024 онд Азийн хөгжлийн банкны техникийн туслалцаатай “Сумдад эд хөрөнгийн болон хуулийн этгээдийн бүртгэлийн цахим үйлчилгээг нэвтрүүлэх” төслийн хүрээнд бүсчилсэн сургалтыг Баян-Өлгий аймагт амжилттай зохион байгуулсан.
– Танай аймгийн онцлог, тулгарч буй сорилтууд юу вэ?
– Баян-Өлгий аймаг нь Монгол Улсын хамгийн баруун хязгаар, өндөр уулын бүс нутагт байрладаг. Хүн амын 93 хувь нь казах, 7 хувь нь бусад ястан, үндэстэн байдаг. Уур амьсгалын эрс тэс нөхцөл, газар зүйн алслагдал нь зарим үйлчилгээг хүргэхэд хүндрэлтэй ч бид орон нутгийн дэмжлэгтэйгээр цахим засаглалын хүрээнд ДӨТ машинуудыг ажиллуулж, өнөөдрийн байдлаар 10 мянга гаруй иргэн тэдгээрээс үйлчилгээ авч байна.
Гадаад паспортын бүртгэлийг бүх суманд 100 хувь нэвтрүүлж, иргэдийн цаг хугацаа, зардлыг хэмнэсэн. 2021 оноос эд хөрөнгийн, 2024 оноос хуулийн этгээдийн бүртгэлийг сумдад үзүүлж эхэлсэн нь төрийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэг шат ахиулсан гэж үзэж байна.
– Иргэдийн хандлага, оролцоо хэрхэн өөрчлөгдөж байна вэ?
– Сүүлийн жилүүдэд иргэдийн хандлага илт сайжирсан. Цахим үйлчилгээ өргөжсөнөөр итгэл, сэтгэл ханамж нэмэгдэж байна. Гэхдээ бид цаашид цахим үйлчилгээний хүртээмж, хэрэглэгчийн соёл, мэдээллийн аюулгүй байдлыг улам сайжруулах шаардлагатай. Иргэд илүү ил тод, чанартай, найдвартай төрийн үйлчилгээ хүлээдэг болсон нь бидний хариуцлагыг улам өндөрт тавьж байна.
– Ирээдүйн зорилгоо хэрхэн тодорхойлж байна вэ?
– Улсын бүртгэлийн байгууллага ойрын 5–10 жилд хиймэл оюунд суурилсан ухаалаг төрийн үйлчилгээний төв болох ёстой гэж боддог. “Нэг иргэн – нэг бүртгэл – нэг үнэн мэдээлэл” зарчмыг бүрэн хэрэгжүүлж, иргэн бүрд итгэлтэй, хүртээмжтэй, найдвартай үйлчилгээ хүргэх нь бидний зорилго юм.
Харин байгууллагын хувьд ажилтнуудын ажлын орчин, иргэдэд үйлчлэх орчныг сайжруулж, үйлчилгээний чанар, ил тод байдлыг улам нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллана.
– Улсын бүртгэлийн байгууллагын хамт олондоо хандаж мэндчилгээ дэвшүүлнэ үү.
– Монгол Улсын иргэдийн эрх зүйн баталгаа, төрийн бүртгэлийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгох их үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулж буй эрхэм удирдлагууд, хамт олон, үе үеийн бүртгэлийн ажилтнууд, ахмад буурлууддаа 85 жилийн ойн баярын чин сэтгэлийн халуун мэндчилгээ дэвшүүлье.
Өнгөрсөн түүхээ дүгнэж, ирээдүйгээ илүү хариуцлагатайгаар бүтээхийн төлөө ил тод, шударга, чанартай үйлчилгээ үзүүлж, цахим хөгжил, шинэчлэлийн тэргүүн эгнээнд хамтдаа урагшилцгаая.
