ҮНДЭСНИЙ ГАДААД ПАСПОРТЫН ҮҮСЭЛ, ХӨГЖИЛ

Монгол Улсад 1925 он хүртэл үндэсний гадаад паспорт байсангүй. Улсын анхдугаар Их Хуралд Гадаад явдлын яамны сайдаас оруулсан илтгэлд зориулж 1924 оны 11 дүгээр сарын 12-нд гаргасан тогтоолын 9 дүгээр зүйлд “...Гадаад улс оронд одогчдод түүний төрсөн газар, нас, төрөл садан, аж явдал зэргийг тодорхойлсон паспорт гэдэг үнэмлэх бичгийг шийтгэн олгуулж оруулбал зохино” гэж тогтоожээ.
Энэ саналыг 1925 оны 4 дүгээр сарын 3-нд Засгийн газрын 11 дүгээр хурлаар хэлэлцээд “Энэхүү паспорт бичгийг олгуулах нь зүйтэй болох тул эл бичгийг дэвтэр болгон үйлдүүлбээс зохино” гэжээ. Ийнхүү Монгол Улсын гадаад паспорт түүхнээ бий болсон бөгөөд түүнийг цаашид боловсронгуй болгох талаар 1926 онд Засгийн газрын хурал, Улсын III Их Хурал, 1927 оны Улсын IV Их Хурал тус тус хэлэлцсэн байна. 1926 оноос гадаадад суралцаж эхэлсэн оюутны асуудлыг Гадаад явдлын яам хариуцах болсны зэрэгцээ Монголд байгаа гадаадын иргэдийн байдал Монголын төр, засгийн анхаарлын төвд ямагт байсаар иржээ. Гадаадын харьяат нарт хамгаалах бичиг олгох тухай дүрмийг Ардын Засгийн газар 1921 онд батлан гаргажээ.
Энэ асуудлыг Гадаад явдлын яам хариуцаж байсан учир ийм баримт бичиг олгох нь юуны өмнө аль улсын иргэн болох, ямар ажил хөдөлмөр эрхлэн амьдран суугааг тодруулан тогтооход чухал байв. Хамгаалах тэмдэгт бичиг нь гадаадын иргэдийн Монголд оршин суух үнэмлэх юм.
Хилээр нэвтрэх гадаадын олон хүмүүсийн шударга, самууныг хянан сэргийлэх тухай дүрэм (1923 он), тус улсад суугаа Хятад иргэдийг цөөлөх ба нэмэн ирүүлэхийг хэмжээлэх тухай дүрмийг (1924 он) Засгийн газар тус тус батлан гаргажээ. Гадаадын харьяат хүмүүсийг тус улсад дагаар оруулан харьяат болгох дүрмийг ч мөн Засгийн газар батлан гаргасан байна. Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн 1943 оны 4 дүгээр сарын 16-ны өдрийн 26 дугаар тогтоолоор “БНМАУ-ын харьяат нарт гадаадад нэвтрэх паспорт ба хил хязгаарыг нэвтрэн гарах виз олгох дүрэм”-ийг баталж, монгол ба орос, франц хэл дээр боловсруулж ирүүлсэн гадаадад нэвтрүүлэх паспортын загварыг баталж, урьд нь гадаадад нэвтрэх паспорт, түүнтэй холбогдон гарч байсан дүрэм, зааврыг хүчингүй болгожээ.
Энэ дүрмээр тус улсын иргэд гадаадад зорчих зөвшөөрөл олгодог байгууллагын зохион байгуулалтад өөрчлөлт оруулж, гадаадад зорчих паспорт хэвлүүлэх шийдвэр гаргаж, БНМАУ-ын ард иргэдээс гадаад улсад ажиллах, албан томилолтоор явах, суралцах, эмчлүүлэх, гадаадад суугаа төрөл садандаа байнга буюу түр суухаар очих, экскурсээр явахад БНМАУын Гадаад явдлын яамны Консулын хэлтсээс гадаад паспорт олгож байхаар тогтоосон байна.
Сайд нарын Зөвлөлийн 1952 оны 4 дүгээр сарын 4-ний өдрийн 107 дугаар тогтоолоор “Гадаад паспорт ба виз олгох” явдалтай холбогдсон бүх хэргийг Дотоод явдлын яамны харьяа Цагдан сэргийлэх газраас Гадаад явдлын яамны консулын хэлтэст шилжүүлж, 1955 оныг дуустал хугацаанд хүрэлцэх дипломат, албан, энгийн паспортыг зохих хэмжээгээр ЗХУ-д захиалан хэвлүүлэхийг Гадаад явдлын яаманд зөвшөөрч байсан нь Монгол Улсад анх удаа паспортыг дипломат, албан, энгийн гэж төрөлжүүлж, олгох байгууллагыг хуульчилж өгчээ.
Мөн Сайд нарын Зөвлөлийн 1955 оны 5 дугаар сарын 20-ны өдрийн 204 дүгээр тогтоолоор “Хувийн хэргээр гадаадад явах журмын тухай заавар” баталж, хувийн хэргээр гадаадад явахыг хүссэн БНМАУ-ын ажилчин, албан хаагчид ба бусад иргэний өргөдлийг зүй ёсоор нарийвчлан хянаж байхыг Гадаад явдлын яаманд үүрэг болгожээ.
Тус улсад хувийн журмаар ирэгчид ба жуулчид 48 цагийн дотор паспортын хэлтэст бүртгүүлж явахдаа хасуулдаг журам 1950-аад он хүртэл хэрэгжиж байв. Тухайн үед гадаадад хувийн журмаар зорчигчид болон тус улсад байнга оршин суугч эх орондоо бүрмөсөн явахад нь гарах виз, түр явахад нь гарах, орох визийг Улсын цагдан сэргийлэх ерөнхий газрын Паспортын хэлтэс олгож байжээ.
БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн 1964 оны 12 дугаар сарын 9-ний өдрийн 537 дугаар тогтоолоор БНМАУ-ын паспорт, виз ба хил нэвтрэх дүрмийг шинэчлэн баталсан бөгөөд энэхүү дүрмээр БНМАУ-ын нутгаас гарах, хилийг хялбарчилсан аргаар нэвтрүүлэх, хилийн зурваст оршин суугчид, хадланчид, отор нүүдэлчид, гадаадад мал туугчид зэрэг тодорхой үүрэг гүйцэтгэгчид болон шаардлагатай үед зэргэлдээ орны зохих байгууллагатай хэлэлцэн тохирч хялбарчилсан виз олгож болохыг тогтоосон байна. Энэ заалт ЗХУ (хуучин нэрээр), Монгол Улсын хооронд 1990 он хүртэл хэрэгжиж байв. Монгол Улсын Засгийн газрын 1991 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрийн 144 дүгээр тогтоолоор “БНМАУ-ын Үндэсний гадаад паспортыг олгох журам”- ыг шинэчлэн баталж, 1991 оны 6 дугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн мөрдөж эхлэхийг Гадаад харилцааны яам, Цагдаагийн ерөнхий газар, Улсын аюулгүй байдлыг хангах ерөнхий газарт даалгасны дагуу Цагдаагийн ерөнхий газар, аймаг, хотын цагдаагийн газар, хэлтэс энгийн гадаад паспорт, иргэний паспортын хавсралтыг олгох, хадгалах ажлыг эрхлэх бөгөөд Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн болон Консулын газарт бүх төрлийн гадаад паспорт, буцах үнэмлэх олгох эрхийг олгожээ.
1997 онд Хууль зүйн сайдын 114 дүгээр тушаалаар Монгол Улсын үндэсний энгийн гадаад паспортыг Иргэний бүртгэл, мэдээллийн улсын төвөөс олгох зааврыг баталж, мөн 115 дугаар тушаалаар Иргэний бүртгэл, мэдээллийн улсын төвийг 1997 оны 6 дугаар сарын 1-нээс аж ахуйн тооцооны үндсэн дээр ажиллахыг зөвшөөрч, байгууллага, иргэдийн хүсэлтээр үндэсний энгийн гадаад паспорт болон бусад баримт бичгийг яаралтай бэлэн болгож олгох, гадаадын иргэдэд оршин суух зөвшөөрөл олгох, бүртгэх ажил, үйлчилгээг 1997 оны 5 дугаар сарын 13-ны өдрөөс эхлэн төлбөртэйгээр хийдэг журамд шилжүүлжээ.
2002 оны 11 дүгээр сарын 15-аас эхлэн “Гадаад паспортын талаар авах зарим арга хэмжээ”-ний тухай Хууль зүй дотоод хэргийн сайд, Гадаад хэргийн сайдын хамтарсан тушаал гарснаар 1998 оны гадаад паспортыг цаашид олгохыг зогсоосон байна. Нөгөөтэйгүүр өмнөх загварын гадаад паспортыг хуурамчаар үйлдэхэд хялбар, олон улсын жишиг стандартад нийцээгүйгээс солих шаардлага гарсан.
Гадаад хэргийн болон Хууль зүй дотоод хэргийн 2001 оны 108/22, 264, 54 дүгээр хамтарсан тушаалыг хэрэгжүүлэх зорилгоор орчин үеийн өндөр нууцлал бүхий Монгол Улсын үндэсний энгийн гадаад паспортыг 2002 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлэн иргэдэд олгож эхэлсэн. Мөн гадаад паспортанд 2006 оны 6 дугаар сараас эхлэн нууцлалыг нэмэгдүүлж, сүүлийн үеийн технологийг нэвтрүүлсэн байна.

Мэдээ, мэдээлэл

Шинэ мэдээ