УБЕГ-ын Хуулийн этгээдийн Бүртгэлийн газрын дарга Ш.ЖолБарстай ярилцлаа.

-Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газар ямар чиг үүргийн дагуу ажиллаж байна вэ?

-Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газар бол Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын харьяанд байдаг бөгөөд хуулийн этгээд шинээр болон өөрчлөн байгуулах, татан буулгасныг болон түүний үүсгэн байгуулах баримт бичигт өөрчлөлт орсныг улсын бүртгэлд бүртгэх чиг үүрэгтэйгээр үйл ажиллагаа явуулдаг.

Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад бүртгэгдэж байгаа нийт хуулийн этгээдийг бүртгэдэг гэсэн үг. Орон нутагт 21 аймагт бүртгэгчтэй бөгөөд хуулийн этгээдийн бүхий л хэлбэрийг манай байгууллага бүртгэнэ.

-Иргэд хуулийн этгээд байгуулахын тулд юунд анхаарах вэ?

-Хуулийн этгээдийг байгуулахдаа тухайн байгуулах гэж байгаа хуулийн этгээдийн хууль тогтоомжийг судлах, тухайн иргэн хуулийн зохих мэдлэгтэй байвал ямар нэгэн хүндрэл учрахгүй. Хуулийн этгээдийн нэр нь манай  мэдээллийн санд байгаабусад хуулийн этгээдийн нэртэй давхцахгүй, шийдвэр дүрэм нь хууль ёсны нийтлэг шаардлагыг хангасан байх ёстой. Мөн иргэдийг мэдээллээр хангах үүднээс хуулийн этгээд бүртгүүлэхэд шаардлагатай бичиг баримтын жагсаалтыг цахим хуудсанд байршуулсан байгаа.

-сүүлийн үед хэчнээн компани шинээр байгуулагдав. Эдийн засаг хямралтай байгаа учраас шинэ компани бараг байгуулагдаагүй гэсэн мэдээлэлд та ямар хариулт өгөх бол?

-Монгол Улсад 125 мянган гаруй хуулийн этгээд бүртгүүлсэн. Үүнээс 2013 онд шинээр байгуулагдсан нь 16 мянга байна. Энэ тоог 2012 онтой харьцуулж үзэх юм бол дөрвөн мянга гаруй хуулийн этгээд нэмэгдсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, 2013 онд хамгийн их хуулийн этгээд шинээр байгуулагдсан гэсэн үг.

-Манайхан анх компани Байгуулахдаа мэдээллээ мэддэггүй. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Манайд хуулийн этгээд байгуулахын тулд 30 гаруй хуулийг үйл ажиллагаандаа мөрдөн ажиллаж байна. Иргэн бүр хуульч байх албагүй. Гэхдээ анхан шатны мэдээллийг цахим хуудаcтаа ил тод байрлуулаад байна. Хуулийн этгээд байгуулахад шат дамжлага их байсан. Нэг хуулийн этгээд байгуулахын тулд 12 төрлийн бичиг баримт бүрдүүлж, 5-6 шат дамжлагаар гурав хоногт бүртгүүлдэг.Одоо мөрдөж байгаа хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийг практикт хэрэглэж байгаа байдлаас харахад бүртгэлийн шат дамжлаг иргэдийн аж ахуй эрхлэх хүсэл сонирхлыг хязгаарладаг,шаардлагагүй олон төрлийн бичиг баримтыг бүрдүүлдэгээс цаг хугацаа алдаж үр ашиггүй зардал гардаг тул хуулийн этгээдийн бүртгэлийн тогтолцоог боловсронгуй болгох шаардлагатай.Тиймээс энэ чиглэлээр ХЗЯ болон УБЕГ- аас Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг УИХ-д өргөн бариад байна. Энэ хууль батлагдсанаар дээрх шат дамжлагууд багасах юм. Мөн Хууль зүйн байнгын хороон дээр ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллаж байна. Энэхүү хууль батлагдвал багагүй шинэчлэл хийнэ. Хуулийн этгээдийн бүртгэлийг онлайн хэлбэрээр бүртгэх чиглэлээр АНУ-ын Олон улсын хөгжлийн агентлагтай хамтарч төсөл хэрэгжүүлж байгаа. Энэ төслийг дөрөвдүгээр сарын Сүүлээс туршилтын журмаар нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна.

-Бүртгэлийн шат дамжлагыг багасгана гэж байна. Өмнө нь ямар хэлбэрээр явагдаж байсан юм бэ?

-Хуучин болохоор иргэд манайхруу олон удаа ирдэг байсан. Одоо бид бүртгэлийн онлайн хэлбэрийг нэвтрүүлснээр нэг талаас хуулийн этгээдийн бүртгэх байгууллагын ажлын ачааллыг багасгах, нөгөө талаас хуулийн этгээдийн нэр хайх  бүртгэлийн болон бусад өргөдөл гаргах, өргөдлийн явцын талаарх мэдээллийг цахимаар авах давуу талыг олгосноор бүртгэлийн үйлчилгээг шуурхай болгоно. Энэ нь иргэнийг заавал олон удаа явуулах шаардлагагүй болгоно гэсэн үг. Цаашдаа бид төрийн бусад байгууллагатай цахим байдлаар мэдээлэл солилцоно. УБЕГ-аас өнгөрсөн онд хууль тогтоомж журмыг сайжруулах чиглэлээр нэлээд анхаарал хандуулан ажиллалаа

-Хуулийн этгээдийн бүртгэл гэсэн нэр иргэдэд шинэ нэр томъёо санагдаж байгаа байх. Зөвхөн компани байгуулахад л хэрэгтэй байгууллага юм уу гэж

ойлгож магадгүй?

-Хуулийн этгээд гэж зөвхөн компани бүртгэнэ гэж ойлгож болохгүй. Иргэний хуульд заасан 13 хэлбэртэй. Үүнд, төрийн бус байгууллага, хоршоо, нөхөрлөл, сан, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, шашны байгууллага, үйлдвэрчний эвлэл, төрийн байгууллагуудыг нийтэд нь хуулийн этгээд гэж ойлгож болно. Хуулийн этгээд өөрөө олон төрөлтэй учраас олон хууль тогтоомжийг судлах шаардлагатай.УИХ-д өргөн барьсан хуулийн төсөлдөө хуулийн этгээдийн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй болгох чиглэлээр хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх төвөөр дамжуулан мэргэжлийн зөвлөгөө авах, зуучлуулах эрхийг хуульчилж өгнө. Энэ нь бол олон улсад байдаг туршлага юм. Заавал иргэн хуулийн этгээд байгуулахын тулд манай газарт ирж мэдээлэл авах, бичиг баримт бүрдүүлэх биш, хуулийн зөвлөгөө өгдөг компани болон хууль зүйн зөвлөгөө өгдөг төвүүдэд хандаж болно.

-Хөдөө орон нутгаас иргэд Компани байгуулахаар ирж байгаа. Эдгээр иргэд онлайн хэлбэрийг илүүд үзэхгүй, хотод амьдарч байгаа иргэдээс сураг ажиг тавьсаар ирдэг. Үүнийг яаж шийдэх вэ?

-Онлайн бүртгэл гэхэд бүх иргэд интернэт орчинд холбогдож чадахгүй байгаа. Ялангуяа хөдөө орон нутгийн иргэдэд интернэт хүрэлцэхгүй. Тиймээс хуулийн дагуу бүрдүүлсэн материалыг хүлээн авч бүртгэнэ. Орон нутагт Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн үйлчилгээг хүргэхийн тулд улсын бүртгэгч ажиллаж байна.

-улсын бүртгэлийн бүртгэгч хөдөө орон нутагт ажиллаж байгаа тохиолдолд хотод байдаг шигээ компанийнхаа гэрчилгээг авах боломж бий юу?

-Орон нутагт улсын бүртгэлийн хэлтэс ажиллаж байна. Энэ дотор хуулийн этгээдийн бүртгэл болон эд хөрөнгө, иргэний бүртгэлийн чиглэлээр дагнасан бүртгэгч нар ажилладаг. Хуулийн этгээдийн гэрчилгээг орон нутгийн бүртгэгч нар олгож байгаа. Бид шинэчилсэн хуулийн төсөл дээр аль болох шат дамжлагыг багасгахын тулд ажиллаж байна. Өнгөрсөн онд багагүй шинэчлэл хийсний үр дүнд Дэлхийн банкны 180 гаруй орноос явуулдаг “Бизнес эрхлэхүй” судалгаанд манайх 25 дугаар байрт орсон. Монгол Улс энэ судалгаагаар 2012 онд 39 дүгээр байрт явж байсан бол, 2013 онд тодорхой шат дараалсан арга хэмжээ авсны үндсэн дээр энэ тоог бууруулж ажиллалаа. Энэ нь олон улсын төвшинд хуулийн этгээдийн бүртгэл үнэлэгдэж байна гэж ойлгож болно.

-Хуулийн төсөл батлагдсанаар ямар үр дүн гарах бол?

-Иргэдэд адил тэгш, хүртээмжтэй үйлчилдэг, ил тод хариуцлагатай төрийн албыг бэхжүүлж, цахим засгийг хөгжүүлэх замаар төрийн албаны үйлчилгээг иргэндээ хандсан үр нөлөөтэй, шуурхай, бизнес эхлүүлэх шат дарааллыг хялбаршуулж, төрий үйлчилгээний чанар, хүртээмж, арга барил сайжирч, иргэдэд учрах цаг хугацааны болон эдийн засгийн бэрхшээлийг багасгах юм.

"Үндэсний шуудан" В.Сарантуяа