Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажлын явц, цаашид авах арга хэмжээний талаар УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд хийсэн мэдээлэл Улсын Их Хурлын дарга, Улсын Их Хурлын эрхэм гишvvд ээ, Та бvхний энэ өдрийн амгаланг айлтгая. Монгол Улсад бvртгэлийн нэгдсэн тогтолцоо бий болгож бэхжvvлэх, vйл ажиллагааг сайжруулж төгөлдөршvvлэх нь Засгийн газрын хөтөлбөрт туссан гол зорилтуудын нэг мөн.
Улсын Их Хурлын 2008 оны 12 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан vндэсний цогц бодлого”, Засгийн газрын 2008 оны 78 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсад бvртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоог бий болгох vндэсний хөтөлбөр”-т төрийн бvртгэл, мэдээллийн тогтолцоог шинэтгэж, эрх зvйн орчин, мэдээлэл, технологийн дэд бvтцийг бvрдvvлж, улсын бvртгэлийн vйл ажиллагааг vнэн зөв, бодитой хөтлөх зорилтыг дэвшvvлэн тавьсан билээ. Эдгээрийн хvрээнд Улсын Их Хурлаас 2009 онд Улсын бvртгэлийн ерөнхий хуулийг баталснаар бvртгэл, мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо бий болгох эрх зvйн орчин бvрдсэн. Мөн Хvний хөгжил сангийн тухай хуулиар Хvний хөгжил сангаас хvн ам, өрхийн бvртгэлд бvртгэгдсэн, иргэний бvртгэлийн зөрчилгvй Монгол Улсын иргэнд хишиг, хувь хvртээхээр хуульчилсан. Улсын Их Хурлын 2009 оны 85 дугаар тогтоолоор Хvний хөгжил сангаас иргэн бvрт хишиг, хувь хvртээхдээ иргэний бvртгэлийн тогтолцоог боловсронгуй болгох зорилттой уялдуулан зохион байгуулахаар болсон. Мөн оны 100 дугаар тогтоолоор Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийг хишиг, хувь хvртээх vйл ажиллагаатай уялдуулах, иргэний ухаалаг vнэмлэх олгох суурь дэд бvтэц, биеийн өгөгдөлд суурилсан мэдээллийн нэгдсэн сан бий болгох талаар арга хэмжээ авч хэрэгжvvлэхийг Засгийн газарт даалгасан билээ. Ашигт малтмал, уул уурхайн салбараас олсон орлого, нийгмийн баялгийн шударга хуваарилалт нь халамжийн vйлчилгээний тэгш хvртээмжтэй шударга тогтолцоо, иргэний бvртгэлийн давхардал, зөрчилгvй байдлаас шууд хамааралтай. Иймд Улсын бvртгэлийн ерөнхий хууль, Хvний хөгжил сангийн тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор Засгийн газраас холбогдох арга хэмжээг авч хэрэгжvvлж ирлээ. Монгол Улсын иргэний бvртгэл нь мэдээлэлд суурилсан хэлбэрээр хөтлөгдөж ирсэн тvvхтэй. Харин одоо орчин vеийн чиг хандлагад нийцvvлэн хvний биеийн давхцахгvй өгөгдөл болох хурууны хээгээр баталгаажуулснаар Монгол Улс иргэнийхээ бvртгэлийн нэгэн шинэ vеийг эхлvvлж байгааг онцлон тэмдэглэж байна. Иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн бас нэг давуу тал нь иргэний гэрэл зургийг авч дижитал зургийн сан vvсгэх нөхцлийг бvрдvvлж байгаа явдал юм. Иймээс Хvний хөгжил сангийн тухай хуульд заасны дагуу иргэний шинэчилсэн бvртгэлд бvртгэгдсэн иргэн эх орныхоо байгалийн баялгаас хишиг, хувь хvртэх бvрэн эрх нь нээгдэх юм. Төрөөс иргэд, байгууллагад vзvvлэх vйлчилгээг хvртээмжтэй, шуурхай, vр ашигтай, бодитой, тэгш, шударга хvргэх нөхцөлийг бvрдvvлэх, төрийн байгууллагуудын vйл ажиллагааны уялдаа холбоог сайжруулах, иргэдийнхээ эрхийг хамгаалах, vндэсний аюулгvй байдлыг хангахад шинэчилсэн бvртгэлийн гол ач холбогдол оршиж байгаа болно. Иргэний шинэчилсэн бvртгэл, мэдээллийн нэгдсэн сангийн өгөгдөл, цахим vнэмлэх олгох суурь дэд бvтцийг бий болгож, хэрэглээнд оруулж ашиглах нь бидний дараагийн томоохон зорилт юм. Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийг хуульд заасан чиг vvргийн дагуу Улсын бvртгэлийн ерөнхий газарт улсын хэмжээнд удирдах vvрэг бvхий ажлын хэсэг, нийслэл, орон нутагт Засаг даргын орлогч болон Засаг даргын Тамгын газрын даргаар ахлуулсан зохион байгуулах дэд ажлын хэсгvvдийг ажиллуулж байна. Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажилд Улсын бvртгэлийн ерөнхий газар, аймаг, нийслэлийн Улсын бvртгэлийн газар, хэлтсийн 707, сум, дvvрэг, хорооны 524 бvртгэлийн ажилтнаас гадна 502 гэрээт ажилтныг тvр хугацаагаар нэмж ажиллууллаа. Иргэний шинэчилсэн бvртгэл явуулах бэлтгэл ажлын хугацаанд ажлын хэсгvvд байгуулан холбогдох дvрэм, журам, заавар боловсруулж, бvртгэлийн зөрчил арилгах аян, сургалт семинар явуулан хvний нөөцийг бvрдvvлэх, дадлагажуулах, бvртгэл явуулах аюулгvй орчин бий болгох, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сурталчлах зэрэг арга хэмжээ авч хэрэгжvvллээ. Vvнээс гадна сум, хорооны 468 анхан шатны бvртгэлийн нэгжийг зөөврийн компьютер, гэрэл зургийн камер, хурууны хээ авах сканнер, маягт хэвлэх принтер болон бар код уншигч зэрэг тоног төхөөрөмж, програм техникээр хангав. Шинэчилсэн бvртгэлийн ажлыг богино хугацаанд хийж гvйцэтгэхийн тулд орчин vеийн шийдэлд тулгуурласан vндсэн 16 программ хангамжийг шинээр боловсруулан ашиглаж байна. Засгийн газрын 2010 оны 3 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын иргэн хишиг, хувь хvртэх журам”-ын дагуу бэлтгэл ажлыг хангасны vндсэн дээр 2010 оны 7 дугаар сарын 5-ны өдрөөс Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийг улсын хэмжээнд эхлvvллээ. Иргэний шинэчилсэн бvртгэлийг 21 аймгийн 331 сум, нийслэлийн 9 дvvргийн 132 хороо, нийт 468 бvртгэлийн нэгжид хийж байна. Анхан шатны бvртгэлийн мэдээллийг аймаг, дvvрэг бvр хvлээн авч Улсын бvртгэлийн ерөнхий газарт шилжvvлэн мэдээллийн нэгдсэн санг vvсгэж байна. 2010 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдрийн байдлаар Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлд нийт бvртгэгдвэл зохих иргэний 76.9 хувь буюу 1 458 027 иргэн хамрагдсан. Vvнээс нийслэлийн хэмжээнд 74.7 хувь буюу 601 220 иргэн, орон нутгийн хэмжээнд 78.5 хувь буюу 856 807 иргэн бvртгэлд хамрагдаад байна. Иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажил Дундговь аймагт 90.0, Өмнөговь аймагт 89.3, Баянхонгор аймагт 88.4, Дорноговь аймагт 88.7, Архангай аймагт 87.5, нийслэлийн Багануур дvvрэгт 91.5, Багахангай дvvрэгт 84.7, Чингэлтэй дvvрэгт 82.6 хувьтай байна. Харин Баян-Өлгий аймагт 62.5, Ховд аймагт 66.6 хувьтайгаар бvртгэлийн ажил удааширалтай байна. Хөдөлмөр, халамжийн vйлчилгээний газарт иргэний шинэчилсэн бvртгэлд мэдээлэл нь тулгагдсан, бvртгэлийн зөрчилгvй иргэний нэрийн жагсаалтыг шилжvvлэх ажлыг 12 удаа зохион байгууллаа. Энэ оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн байдлаар нийт 712 037 иргэний мэдээллийг шилжvvллээ. Төрсний гэрчилгээгээ хаяж vрэгдvvлсэн, овог, нэр нь зөрсөн, иргэний vнэмлэхийн хvчинтэй хугацаа дууссан зэрэг иргэний баримт бичгийн зөрчил нийтлэг байна. Дээрхи зөрчлийг арилгах vvднээс орон нутгийн улсын бvртгэлийн нэгжvvдэд болон Улсын бvртгэлийн ерөнхий газарт vйлчилгээний ачаалал нэмэгдэж, 3 сарын хугацаанд тус газраас зөвхөн төрсний гэрчилгээний лавлагааг 97918 иргэнд олгосон нь өмнөх оны мөн vетэй харьцуулахад 3 дахин өссөн vзvvлэлт юм. Баримт бичгийн зөрчилтэй иргэдийн 46,2 хувийг төрсний бvртгэлийн болон иргэний vнэмлэхийн сангийн зөрvvтэй мэдээлэл эзэлж байна. Иймд баримт бичгийн зөрчлийг арилгуулах, 1951 оноос хойш төрсөн иргэний төрсний гэрчилгээний лавлагааг шуурхай олгох зорилгоор энэ оны 9 дvгээр сарын 22-ны өдрөөс эхлэн Иргэний баримтын төв архив 24 цагаар ажиллаж, 1 хоногт 1600 орчим лавлагааг иргэдэд олгож байна. Тvvнчлэн иргэдэд 7 цонхоор архивын vйлчилгээ vзvvлдэг байсныг 14 болгон vйлчилгээний хvртээмжийг 2 дахин нэмэгдvvлэв. Мөн иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажлыг эрчимжvvлэх зорилгоор нийслэлийн хороодын ажлын цагийг нэмэгдvvлэн долоо хоногийн “Бямба” гариг бvрт ажиллуулж байна. Иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажлын ач холбогдлыг иргэдэд ойлгуулах, сурталчлах ажлын хvрээнд төрийн бус байгууллага болон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслvvдтэй хамтран ажиллаж байна. Энэ оны 10 дугаар сарын 15-ны өдөр болсон цэрэг татлагын vеэр шинэчилсэн бvртгэлийн явуулын цэгvvдийг аймаг, нийслэлийн цэрэг татлагын товчоонд ажиллуулсан нь vр дvнгээ өглөө. Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэлийн ажил эхлээд 3 сар болсон хэдий ч энэ ажлын явц улсын хэмжээнд 76.9 хувьд хvрлээ. Энэ нь шинэчилсэн бvртгэлийн ажил төлөвлөсөн хэмжээнд явагдаж байгааг харуулж байна. Цаашид Засгийн газраас иргэдийг бvртгэлд бvрэн хамруулахад шаардлагатай бvхий л арга хэмжээг авч хэрэгжvvлэх болно. Юуны өмнө орон нутгаас нийслэлд ирж суралцаж бvртгэлд хамрагдаагvй оюутныг тухайн сургуулиар нь, хугацаат цэргийн алба хаагчид тэдний гэр бvлийг анги нэгтгэлээр нь, хорих ял эдэлж байгаа иргэнийг хорих ангиар, эрvvл мэндийн шалтгааны улмаас өөрийн биеэр хvрэлцэн очих боломжгvй хvнийг гэрээр нь бvртгэх ажлыг зохион байгуулна. Мөн 2011 оноос хилийн чанадад ажиллаж амьдарч буй Монгол Улсынхаа иргэдийг шинэчилсэн бvртгэлд хамруулах ажлыг Гадаад харилцааны яам, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам, Улсын бvртгэлийн ерөнхий газар хамтран зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Улсын бvртгэлийн байгууллагын ажлын ачаалал эрс нэмэгдсэнтэй холбогдуулан архивын байрны багтаамжийг нэмэгдvvлэх, хvний нөөцийг бvрдvvлэхэд чиглэсэн зохион байгуулалтын арга хэмжээг ч авах болно. Монгол Улсын иргэний шинэчилсэн бvртгэл, тvvний vр дvнд бий болсон мэдээллийн бааз нь цахим иргэний vнэмлэх нэвтрvvлэх анхдагч, суурь дэд бvтэц болох юм. Ингэснээр төрийн бодлогын нэгдмэл чанарыг хангах, vндэсний аюулгvй байдлыг бэхжvvлэх, улс орны эдийн засгийн өсөлтөд дэмжлэг vзvvлэх, төрөөс иргэд болон бизнесийн байгууллагад vзvvлэх нийгмийн бvх салбарыг хамарсан vйлчилгээг хvртээмжтэй, шуурхай, vр ашигтай болгох, иргэний нэгдсэн бvртгэл төгөлдөрших боломж бvрдэж байна. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
