Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт Нэг иргэн, нэг бүртгэл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх замаар бүртгэлийн тогтолцоог үе шаттай төгөлдөржүүлж, төрийн үйлчилгээг жигд, тэгш авах нөхцөлийг бүрдүүлэх талаар тодорхой зорилт дэвшүүлсэн.  

    Улсын бүртгэлийн байгууллагын мэдээллийн сан нь Монгол Улсад  хамгийн том буюу 60 орчим терабайтхэмжээтэй өгөгдөл хадгалах зориулалт бүхий нийт 67 сервер, 8төхөөрөмжтэй бөгөөд нийт 37 мэдээллийн сан, 400 гаруй офлайн дэд сан, сонгуулийн үйл ажиллагаанд 2082 файл хэлбэрийн сан ашиглагдаж байна. Нийт 42 төрлийн програм хангамжийг 21 аймаг, 9 дүүрэг, 330 сум, 152 хороо, хилийн чанад дахь 31 улсын 52 дипломат төлөөлөгчийн газарт  ашиглаж байна. 

     Улсын бүртгэлийн байгууллагаас нийт 81 төрөл /иргэний 19, эд хөрөнгийн 26, хуулийн этгээдийн бүртгэлийн 10, зохиогчийн эрхийн 3, аж үйлдвэрийн өмчийн эрхийн 33, архивын 24/ -ийн үйлчилгээг үзүүлж байна. 2016 онд  иргэний 691,975, эд хөрөнгийн 393,222, хуулийн этгээдийн бүртгэл 62,551 бүртгэл бүртгэж, архивын 209,842 лавлагаа, хуулбар олгож, аж үйлдвэрийн өмчийн 6,728, зохиогчийн эрхийн 855 бүртгэлийг тус тус бүртгэн баталгаажуулж, нийт 1,365,173 үйлчилгээг үзүүлсэн байна.

     Дээрх бүртгэлүүдийг бүртгэхэд холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу төрийн бусад байгууллагуудаас нотлох баримтыг бүрдүүлэх шаардлагатай байдаг бөгөөд иргэн олон шат дамжлагаар дамжиж, цаг хугацаа алдаж байгаа нь төрийн үйлчилгээний ил тод, нээлттэй, хүртээмжтэй байх, түргэн шуурхай хүргэх зарчмыг хангахгүйд хүрч байна. 

     Мөн хаягийг нэгдсэн стандартгүйгээр олон байгууллага олгодог, орон нутгийн иргэдийн Хурлын шийдвэрээр засаг, захиргааны нэгж ойр ойрхон өөрчлөгддөг, иргэд шилжилт хөдөлгөөний бүртгэлээ цаг хугацаандаа хийлгэдэггүй, орон байраа бусдад худалдсан ч хаягаа шилжүүлдэггүй зэрэг олон шалтгааны улмаас иргэний байнга оршин суугаа хаягийн бүртгэл бүрэн цэгцрэхгүй байна. Иргэний улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд 2017.02.08-ны өдрийн байдлаар 10-аас дээш сонгогчтой 13794 хаягт нийт 190334 сонгогч бүртгэлтэй, иргэний улсын бүртгэлийн мэдээллийн сан болон хүн ам, өрхийн бүртгэлийн мэдээллийн сангийн хаягийн мэдээлэл   зөрүүтэй 340215 иргэн, шилжин ирсэн бүртгэлд бүртгүүлээгүй 18 насанд хүрсэн 21493 иргэн байна. Үүнээс шалтгаалан сонгогчийн нэрийн жагсаалтад хаягийн зөрчил гарсаар байна.

     Улсын бүртгэлийн архивт өнөөгийн байдлаар иргэн, эд хөрөнгө, хуулийн этгээд, оюуны өмчийн бүртгэлийн төрөлжсөн 94.000.000 (ерэн дөрвөн сая)гаруй хуудас бүхий баримт хадгалагдаж байна.

     Улсын хэмжээнд бүртгэлийн архив 33 байршилд байршиж байгаа бөгөөд тэдгээрээс 8 аймаг, 1 дүүрэг архивын зориулалтын өрөөтэй, бусад архивууд зориулалтын бус байртай, архивын байрны хүрэлцээгүйгээс зарим аймаг, дүүргийн архивын материал хонгилын давхар, автомашины гражид байгаа нь архивын баримт хадгалах орчны стандарт шаардлагыг хангаж чадахгүй, улсын бүртгэлийн эх нотлох баримт бүхий архив үрэгдэх, устгагдах өндөр эрсдэлтэй байна. Архивын байрны багтаамж, хүрэлцээ нь өнөөгийн  шаардлагыг хангахгүй, зориулалтын техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр хангагдаагүй, баримт бичиг шилжүүлэх, тээвэрлэхэд  аюулгүй байдал алдагдсанаас устах, гэмтэх эрсдэлтэй,  иргэн, хуулийн этгээдийн архивын эх нотлох баримт бүрэн цахимжаагүйн улмаас хэрэглээнд ашиглах боломжгүй нөхцөл байдал тулгараад байна. 

     Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах тусгай чиг үүргийн хүрээнд Улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад ашиглагдаж байгаа улсын бүртгэлийн мэдээллийн нэгдсэн сангийн хадгалалт, хамгаалалт, цахим сүлжээний хэвийн ажиллагааг хангах замаар мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн дэвшлийг ашиглан төрийн үйлчилгээ, лавлагааг орон зай, цаг хугацаанаас үл хамааран иргэдэд ил тод, нээлттэй, хүртээмжтэй, түргэн шуурхай хүргэх нөхцөлийг бүрдүүлэх, Монгол Улсын иргэн бүртээ олгосон иргэний үнэмлэхийн хэрэглээ, ашиглалтыг нэмэгдүүлэх, төрийн байгууллага, хуулийн этгээд иргэний мэдээлэлд нэвтрэх эрх, хил хязгаарыг нь хууль, эрх зүйн баримтаар тодорхой зааж өгч, албажуулах, Монгол Улсад хаягийн нэг стандарт, нэгдсэн санг бий болгох, иргэний хаягийн шинэчилсэн бүртгэлийг явуулах, төрийн ой санамжийг бий болгох, түүнд суурилсан бүртгэлийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлэх зэрэг зайлшгүй шаардлага зүй ёсоор бий болоод байна. 

     Дээрх хэрэгцээ шаардлага болон Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан зорилтыг хэрэгжүүлэхээр “Нэг иргэн-нэг бүртгэл” хөтөлбөрийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын 2017 оны 04 дүгээр сарын 18-ны өдрийн А/94 тоот тушаал байгуулан ажиллаж, хөтөлбөрийн төслийг боловсруулсан. 

     Хөтөлбөрийн төслийг боловсруулахаар ОӨУБЕГ-ын албан хаагчдын хэмжээнд хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, 2017 оны 04 сараас 08 сарын хугацаанд Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газар, Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар, Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл зэрэг байгууллагуудтай 1-2 удаагийн уулзалтыг удирдлагын түвшинд зохион байгуулж ажилласан. 

     Засгийн газрын 2016 оны 249 дүгээр тогтоолоор баталсан “Хөгжлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулах нийтлэг журам”-д заасны дагуу дараах баримт бичгийг боловсрууллаа. Үүнд:

1. Хөтөлбөрийн нөхцөл байдлын суурь судалгаа.

2. Хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай санхүүжилт, төсөөлөл тооцоо.

3. Хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүдийн уялдаа.

4. Хөтөлбөр хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө.

Хөтөлбөрийн зорилго

     Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан бүртгэлийн тогтолцоог үе шаттай төгөлдөржүүлж, төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлэн, жигд, тэгш авах нөхцөлийг бүрдүүлэх, улсын бүртгэлийн архивыг цахимжуулж, газар зүйн мэдээллийн системд суурилсан хаягжуулалтын нэгдсэн санг бий болгох зорилтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд үндэсний ой санамжийг сайжруулж, хэвийн үйл ажиллагааг хангах, чадавхжуулах, цахим хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд энэхүү хөтөлбөрийн зорилго оршино.

 Хөтөлбөрийн хүрээнд 2017-2020 онд хэрэгжүүлэхээр дараах 9 зорилтыг дэвшүүллээ. Үүнд: 

1. Бүртгэлийн байгууллагын системийн хэмжээнд ашиглагдаж байгаа техник ба програм хангамж, мэдээллийн санг сайжруулна. 

2. Архивын эх нотлох баримтыг бүрэн цахимжуулж, хадгалалт, хамгаалалт, аюулгүй байдлыг хангаж, боловсронгуй болгоно.

3. Дэд бүтцийг шинэчлэн зохион байгуулж, иргэний баримт бичиг үйлдвэрлэх хэвлэх үйлдвэрийг өргөтгөнө.

4. Иргэн, хуулийн этгээд, эд хөрөнгө, оюуны өмчийн мэдээллийн санг чанаржуулах,нэгдсэн удирдлага бүхий систем бий болгоно.

5. Газар зүйн мэдээллийн системд суурилсан хаягжуулалтын нэгдсэн санг бий болгоно.

6. Бүртгэлийн байгууллагын албан хаагчдыг мэргэшүүлж, шинэ дэвшилтэт технологийн шаардлагад нийцүүлэн хүний нөөцийг чадавхжуулна. 

7. Тоон гарын үсгийн хэрэглээг нэмэгдүүлж, иргэний үнэмлэхийн бичил санах ойд цахим өгөгдлийг суурилуулна.

8. Улсын бүртгэлийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт оруулж, төрийн үйлчилгээг ил тод, шуурхай, хүртээмжтэй авах нөхцлийг бүрдүүлнэ. 

9. Төрийн байгууллагуудтай мэдээлэл солилцоно. 

    Үндэсний хөтөлбөр хэрэгжсэнээр бүртгэлийн тогтолцоог үе шаттайгаар  төгөлдөржүүлж, үндэсний ой санамжийг сайжруулан, улсын бүртгэлийн архивыг цахимжуулж, газар зүйн мэдээллийн системд суурилсан хаягжуулалтын нэгдсэн санг бий болгосноор төрийн үйлчилгээ цахим хэлбэрт шилжиж, иргэд бүртгэлийн үйлчилгээг шуурхай, жигд, тэгш авах нөхцөлийг бүрдүүлэх юм.